เมื่อต้นเดือนพฤศจิกายนที่ผ่านมานี้ ผมมีโอกาสได้ไปสัมผัสกับแหล่งโบราณคดีที่ยิ่งใหญ่แห่งหนึ่งของโลก ตั้งอยู่ในตำบลหลินถง เมืองซีอาน มณฑลฉ่านซี สาธารณรัฐประชาชนจีน ซึ่งเป็นแหล่งโบราณคดีที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม เมื่อปี พ.ศ. 2530 แหล่งโบราณคดีนี้มีชื่อว่า สุสานฉินสื่อหวง (Qin Shihuang Mausoleum) ซึ่งเป็นสุสานของจักรพรรดิฉินที่ 1 แห่งราชวงศ์ฉินผู้สร้างกำแพงเมืองจีน หรือที่คนไทยรู้จักกันในนามของ “จิ๋นซีฮ่องเต้” สุสานแห่งนี้สร้างขึ้นในสมัยฉินสื่อหวง ใช้ระยะเวลาก่อสร้าง 38 ปี คือระหว่างปี 246-208 ก่อนคริสตกาล หรือประมาณ 2,200 กว่าปีมาแล้ว สุสานแห่งนี้มีเนื้อที่ครอบคลุมทั้งสิ้น 2,180 ตารางกิโลเมตร มีทำเลที่ตั้งอยู่อิงบริเวณเขาหลีซาน บริเวณด้านหน้าของสุสานหันไปทางแม่น้ำเว่ยเหอ โดยเฉพาะทางทิศใต้ของเขาหลีซานอุดมไปด้วยสินแร่ทองคำ ส่วนทางทิศเหนือก็อุดมสมบูรณ์ไปด้วยแร่หยก ดังนั้นฉินสื่อหวงจึงทรงเลือกชัยภูมิที่มีฮวงจุ้ยอันดีเลิศนี้ เพื่อเป็นสุสานสำหรับฝังพระบรมศพของพระองค์เอง โดยมีสุสานกองทัพดินเผาอยู่ห่างจากสุสานฉินสื่อหวงราว 1.5 กิโลเมตร ทั้งหมดถูกฝังอยู่ภายใต้ผืนแผ่นดินจีน พร้อมกับพระบรมศพของฉินสื่อหวง (วิกิพีเดีย)

                  ผมขอเข้าสู่ประเด็นในส่วนของสุสานกองทัพดินเผา (Qinshihuang Terra-Cotta Army) ซึ่งคำว่า terra-cotta นั้นเป็นภาษาอิตาเลียน หมายถึงดินเผา (baked earth) หรือมาจากภาษาลาตินหมายถึงเครื่องดินเผา (earthenware) สุสานกองทัพนี้ปั้นจากดินเหนียวเป็นรูปหุ่นทหารและหุ่นม้าขนาดเท่าตัวจริงแล้วเผาและจัดเรียงเป็นกองทัพซึ่งจนถึงปัจจุบันได้ขุดค้นพบไปแล้วจำนวน 8,099 ชิ้น และอยู่ระหว่างการขุดค้นเพิ่มเติมต่อไปอย่างต่อเนื่อง รูปปั้นกองทัพดินเผาเหล่านี้ถูกสร้างขึ้นเพื่อพิทักษ์องค์จักรพรรดิฉินสื่อหวงหลังการสวรรคตปัญหาที่นักโบราณคดีให้ความสนใจก็คือ ดินเหนียวที่ใช้ในการปั้นนี้มาจากกี่แหล่งและนำมาจากแหล่งใดบ้าง

               นักโบราณคดีจาก Chinese Academy of Science ได้นำชิ้นตัวอย่างดินเผาของกองทัพทหารและม้าไปวิเคราะห์ทางเรณูวิทยา เพื่อศึกษาองค์ประกอบของละอองเกสรของพืชในเนื้อของดินเผา โดย Ya-Qin Hu และคณะ ได้ค้นพบละอองเกสรหลายชนิดจากหุ่นดินเผาของม้า ทั้งหมดมาจากไม้ยืนต้น เช่น ละอองเกสรของสนไพน์ สลัดได หม่อน และแปะก๊วย ขณะที่ในหุ่นดินเผาของเหล่าทหารนั้นพบละอองเกสรของพืชล้มลุกจำพวกมัสตาร์ดและกะหล่ำปลี ชิงเฮาหรือโกฐจุฬาลำพา ควินหวา บีทรูท ชาร์ด และปวยเหล็ง

               Hu และคณะได้สรุปผลงานวิจัยนี้ว่า หุ่นดินเผาของม้ารวมถึงส่วนของขาที่เรียวยาวของมันที่ง่ายต่อการแตกหักจากการขนย้ายนั้นถูกสร้างขึ้นจากโรงเผาที่ไม่ไกลจากสุสานมากนัก ขณะที่หุ่นทหารนั้นปั้นจากดินเหนียวจากแหล่งที่ห่างไกลออกไป      นับได้ว่า เรณูวิทยา (palynology) เป็นศาสตร์แขนงหนึ่งที่มีความสำคัญโดดเด่นไม่เฉพาะเพื่อการศึกษาทางโบราณคดีเท่านั้นแต่รวมถึงทางด้านธรณีวิทยาด้วย ซึ่งสถาบันวิจัยไม้กลายเป็นหินฯ ได้บรรจุวิชาเรณูวิทยาไว้ในร่างหลักสูตรมหาบัณฑิตและดุษฎีบัณฑิตสาขาวิชาบรรพชีวินวิทยาไว้ด้วย อาจพร้อมเปิดสอนได้ในปีการศึกษา 2556 นี้ จริงๆ แล้วเรณูวิทยาไม่ได้ศึกษาเฉพาะละอองเกสรเท่านั้น แต่ยังรวมถึง สปอร์ สาหร่ายเซลล์เดียว  อาร์คิตาร์ช ไดโนแฟก-เจลเลตซีสต์ ไคตินโนซัว และอนุภาคของอินทรียวัตถุอื่นๆ ซึ่งมีประโยชน์มากในการศึกษาสภาพแวดล้อมบรรพกาล ประวัติวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิต และสภาพแวดล้อมของการตกสะสมตัวของตะกอนละอองเกสรของพืช จากเนื้อเศษชิ้นส่วนตัวอย่างรูปปั้นดินเผา ทำให้ทราบว่ารูปปั้นนักรบและรูปปั้นม้านั้นปั้นจากดินเหนียวจากแหล่งที่แตกต่างกัน

แหล่งอ้างอิง : 
                Hu Y-Q., Zhang Z-L., Bera S., Ferguson D.K., Li C-S., Shao W-B.,Wang Y-F. 
                            (2007) What can pollen grains from the Terracotta Army tell us? Journal 
                            of Archaeological Science 34(7): 1153-1157.

จากจดหมายข่าว Khorat Fossil  Museum News  ปีที่ 1 ฉบับที่ 5  ประจำเดือนธันวาคม 2555 

               ผมพยายามค้นหาคำภาษาไทยที่เป็นความหมายของคำว่า “missing link” จากหลายแหล่งแต่ก็ไม่โปรด ด้วยพยายามจะค้นหาคำที่ไม่เป็นวิชาการนัก แถมยังจะเป็นคำที่ดึงดูดโน้มน้าวให้หนุ่มสาวหันมาอ่านบทความนี้ด้วย ผมก็เลยเลือกใช้คำว่า “ช่องว่างแห่งสายใย”                   
              ชาลส์ โรเบิร์ต ดาร์วิน ผู้เขียนหนังสือเรื่อง ต้นกำเนิดสิ่งมีชีวิตโดยการคัดเลือกของธรรมชาติ (Origin of Species by Means of Natural Selection) และได้รับการตีพิมพ์ในปี ค.ศ. 1859 ได้พลิกโลกพลิกสวรรค์คัดค้านคัมภีร์อันศักดิ์สิทธิ์ (Holy Bible) ที่ได้รับการเชื่อถือกันมาหลายพันปีโดยชาวยิวและต่อเนื่องมาจนถึงชาวคริสต์และชาวมุสลิมจนถึงปัจจุบัน โดยชาลส์ ดาร์วิน ได้เสนอว่าสิ่งมีชีวิตมีการวิวัฒนาการจากชนิดหนึ่งไปเป็นอีกชนิดหนึ่ง (speciation) อย่างต่อเนื่องจากเริ่มแรกจนถึงปัจจุบันโดยการคัดเลือกของธรรมชาติ แถมชาลส์ ดาร์วิน ยังเสนอด้วยซ้ำไปว่า “มนุษย์มีวิวัฒนาการมาจากลิง” ฟังแล้วขนหัวลุกครับ

               ในการจะสนับสนุนทฤษฎีวิวัฒนาการของชาลส์ ดาร์วิน นั้น จำเป็นจะต้องเรียงลำดับสายวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตต่างๆ ให้ได้ ซึ่งในยุคสมัยของชาลส์ ดาร์วินนั้นได้มีการกล่าวขานกันอย่างกว้างขวางว่าไดโนเสาร์ได้วิวัฒนาการไปเป็นนกแต่ก็มีผู้คัดค้านอย่างกว้างขวางเช่นกัน สองปีถัดมาได้มีการค้นพบซากดึกดำบรรพ์ของสัตว์ประหลาดที่สมบูรณ์ชิ้นหนึ่งที่เหมืองหินแห่งหนึ่งในเยอรมนีซึ่งมีลักษณะที่ก้ำกึ่งระหว่างไดโนเสาร์กับนกพอดี จนมีการกล่าวหากันว่าเป็นการสร้างหลักฐานเท็จเพื่อสนับสนุนทฤษฎีวิวัฒนาการของชาลส์ ดาร์วิน โดยพยายามสร้างหลักฐานเพื่อเติมเต็มช่องว่างแห่งสายใย    อย่างไรก็ตามซากดึกดำบรรพ์ชิ้นนี้ ก็ได้รับการตั้งชื่อว่าอาร์คีออฟเทอริกซ์ (Archaeopteryx lithographica) จนถึงปัจจุบันทฤษฎีวิวัฒนาการถูกยอมรับกันอย่างกว้างขวางและถูกบรรจุไว้ในบทเรียนทางชีววิทยาระดับต่างๆ

               แต่สิ่งหนึ่งที่นักวิทยาศาสตร์ได้พยายามค้นหาช่องว่างแห่งสายใยกันอย่างเอาเป็นเอาตายก็คือ ช่องว่างสายใยระหว่างอนินทรียสารกับอินทรียสารกันมาช้านาน เพื่อที่จะอุดช่องว่างระหว่างสิ่งไม่มีชีวิตกับสิ่งมีชีวิตให้ได้

               จนถึงปัจจุบันมหาวิทยาลัยอีโมรี ในสหรัฐอเมริกา  ได้มีการค้นพบว่าโมเลกุลอย่างง่ายของสารเปปไตด์สามารถพัฒนาก่อให้เกิดแผ่นเนื้อเยื่อคู่ขึ้นได้ โดยนักวิทยาศาสตร์สามารถแสดงให้เห็นกระบวนการดังกล่าวได้อย่างสมเวลาจริง (real time) ด้วย และแผ่นเนื้อเยื่อคู่จากสารเปปไทด์ดังกล่าวอาจพัฒนาไปเป็นสารเชิงซ้อนมากขึ้นก็ได้อย่างเช่น โปรตีน งานวิจัยดังกล่าวถือว่าเป็นการวิจัยวิวัฒนาการทางเคมี (chemical evolution) ที่อาจถือได้ว่าเป็นการอุดช่องว่างสายใยแห่งวิวัฒนาการจากสิ่งไม่มีชีวิตไปเป็นสิ่งมีชีวิตก็ได้ถึงจุดนี้ ผมมีคำถามส่วนตัวครับว่า แล้วการวิวัฒนาการจากสิ่งไม่มีชีวิตไปเป็นสิ่งมีชีวิตนั้น ตลอด 4.5 พันล้านปีที่ผ่านมานั้นมันเกิดขึ้นเพียงครั้งเดียวหรือ มันจะเกิดขึ้นเป็นสิบ เป็นร้อย เป็นพัน หรือมากครั้งกว่านี้ไม่ได้หรือ นี่อาจถือเป็นช่องว่างแห่งสายใยอันใหม่ก็ได้ครับ

แหล่งข้อมูล
            1.   http://www.dailygalaxy.com/my_weblog/2010/05/scientist-discover-
                 missing-link- between-organic-and-inorganic-life.html 
            2.  http://www.mhhe.com/biosci/esp/2001_saladin/folder_structure/le/m1/s3/